مارموز؛ فراز و فرود با عوامگرایان

نام کمال تبریزی بعنوان کارگردان و آیدین سیار سریع بعنوان فیلمنامه نویس در شروع فیلم "مارموز" خبر می‌دهد با فیلمی طنزآلود روبرو هستیم. 

 

سال گذشته در خبرها بود که فیلم تازه کمال تبریزی با نام "خودسر" اکران می‌شود ولی عنوان فیلم به مارمووز تغییر نام پیدا کرد. برخلاف مارمولک که شخصیت محوری فیلم از یک دزد خرده‌پا به یک معمم تغییر هویت پیدا کرد در مارموز شخصیت اول فیلم یعنی قدرت‌الله صمدی- با بازی حامد بهداد- از یک ژيگولوی دانشگاهی به يک تندروی مسلمان تبدیل شده. اتفاقی که واقعیت عینی آن را بسیاری از مردم در بین دوست و آشنا و همکاران قبل از انقلاب خود سراغ دارند. 

محل برملا شدن این تغییر هویتی در روزنامه "بیداری"ست. اسمی بامسما برای بازیافت خاطرات جمعی ما از تغییرات شخصیتی انقلابیون امروز. "واقعا هنره که آدمو هم از گروه موسیقی بندازن بیرون بخاطر نداشتن تعادل روانی، هم بخاطر تندروی از بسیج اخراج کنن".

این دو جمله را وثوق سردبیر روزنامه بیداری- با بازی مانی حقیقی- به حاج آقا مشکاتی، مدیر مسئول روزنامه- با بازی محمد بحرانی- می‌گوید.

فیلم از پیرمرد بلندگو به دست بعنوان نشانه‌ای از ذبیح‌الله بخشی که بیشتر به نام حاجی بخشی شناخته می‌شد یاد می‌کند. حاجی بخشی عضو معروف بسیج بود که در تجمعات گروه انصار حزب‌الله شرکت می‌کرد. وانت حاجی بخشی و بلندگوی نصب شده روی آن که ضمن حرکت در خیابان‌ها موزیک نظامی و شعارهای دوران جنگ را پخش می‌کرد از جمله تصویرهای آشنای دوران پس از جنگ تا حدود سال ۱۳۹۰ هستند. 

کمال تبریزی در جریان فیلم قدرت گرفتن سیاسی قدرت‌الله صمدی را بعنوان نمونه‌ای شبیه به محمود احمدی‌نژاد معرفی می‌کند. فردی کمتر شناخته شده که از قضا به مدد رقابت‌های سیاسی میان دو حزب جریان اصلی مورد توجه رسانه‌ها قرار می‌گیرد و به جامعه عرضه می‌شود. نکته قابل توجه در فیلم این است که کمال تبریزی رشد عوامگرایی (پوپولیسم) را ناشی از فساد احزاب و نیروهای سیاسی و بی توجهی آن‌ها به مطالبات اجتماعی می‌داند. شکاف فزاینده میان مردم و سیاسیون نه فقط در جهان سوم بلکه در جهان توسعه یافته نیز باعث گسترش حمایت از عوامگرایان شده. بخشی از حامیان چنین تغییری در میان طبقه تحصیلکرده قرار گرفته‌اند. 

از جمله کنایه‌های فیلم می‌توان به جملاتی نظیر "نظرم .." در خطبه‌های نماز جمعه ۸۸، توصیه به پذیرش نظر شورای نگهبان درباره تایید صلاحیت‌ها و بعد اعتراض به آن و سوء استفاده "اونور آبی‌ها" از اختلافات جناح‌های سیاسی بر سر انتخابات اشاره کرد. 

گرچه تبریزی با مارمولک توانست موج قدرتمندی از نقد سیاسی ایجاد کند و هنوز جملات آن ورد زبان این و آن است، مارمووز به چنان قدرتی نرسیده. می‌توان حدس زد یکی از تفاوت‌های عمده دو فیلم در تجربه بازیگری پرویز پرستویی و کم ‌تجربگی حامد بهداد است. 

کمال تبریزی در پایان فیلم یک پیش‌بینی سیاسی از آینده عوامگرایانی نظیر احمدی‌نژاد نیز به دست می‌دهد. باز می‌گردند و با شعارهای تازه قدرت را بدست می‌گیرند.