خواب خوش خاورميانه‌ای

توی گالری هنرهای مدرن بريزبن يک نمايشگاهی برپا شده به نام "قرن 21". دو سه تا اثر هنری از جهان عرب هم توی نمايشگاه هست که به نظرم قابل توجه آمدند. همه‌شان را "معتز نصر" هنرمند مصری خلق کرده. يکی از آثار مربوط است به يک تابلوی کولاژ که تصويرش نقشه عراق است که يک ماهواره جاسوسی امريکايی در حال تصويربرداری از مراکز توليد سلاح‌های اتمی، شيميايی و زيستی داخل اين کشور است. زير نقشه هم نوشته شده "داريم همه چيز را می‌بينيم. از سلاح‌های‌تان استفاده نکنيد". اين اثر محصول سال 2009ست يعنی زمانی که معلوم شده بود اثری از سلاح‌های کشتار جمعی در عراق وجود نداشته و عمومن اعراب به جز شيعه‌های عراق هم از اوضاع به وجود آمده در اين کشور خوشحال نيستند. حالا يک هنرمند مصری هنوز هم اصرار داشته باشد که يک چيزی آنجا بوده يک کمی عجيب به نظر می‌رسد. منتها از اين عجيب‌ترش مربوط است به يک گوشه‌ای از تصوير که بخشی از يک کارخانه توليد سلاح‌های شيميايی و زيستی را نشان می‌دهد. گوشه همان تصوير يک صليب گذاشته، انگار که کارخانه را مسيحيان اداره می‌کرده‌اند. جالب هم اين است که هيچ جای کولاژ جز همين صليب اثر ديگری از دين و مذهب در عراق نيست. شرق و شمال عراق جايی که ايران و ترکيه قرار گرفته‌اند بريده بريده‌های قرمز گذاشته که نشانه‌ی تهاجم است و از قضا ماهواره هم از همان طرف نشان داده شده ولی جنوب و غرب عراق به رنگ آبی‌ست و اين جايی‌ست که کشورهای عربی همسايه عراق قرار دارند.

اثر دوم مربوط بود به يک تصوير و نوشته از يک فلسطينی ساکن غزه به نان حبيب. تصوير عبارت است از برچسب يک شيشه نوشيدنی الکلی به نام "عرق صابات". کنار برچسب و از قول حبيب نوشته شده که "آراک در غزه نيست و من هم نمی‌توانم از غزه بيرون بروم و خودم تهيه‌اش کنم. برايم آراک بياوريد". توی اين اثر هم خبری از خون و خونريزی و کش و تقلا برای سرزمين نيست، در عوض موضوعش مربوط است به زندگی عادی و دلتنگی برای يک نوشابه و يک خوشی قديمی. از اين حرف‌های دلتنگی برای فلان نوشابه و بهمان کافه بين قديمی‌ترهای ايران هم می‌شنويد و تصوير برچسب روی شيشه نوشابه هم به قدر کافی قديمی‌ست که آدم را قانع کند هنرمند دارد از يک ياد قديمی حرف می‌زند.

به نظرم رسيد در هر دو اثری که از معتز نصر به نمایش درآورده‌اند خوشی‌های جهان عرب از ديد يک مصری موضوعی‌ست که در سايه جنگ و تحريم از دست رفته است. اين درست همان اتفاقی‌ست که در ايران هم رخ داده و بسياری از مردم وقتی از دوران قبل از انقلاب حرف می‌زنند همه‌اش خوشی‌هايش را يادشان می‌آيد. توی نمایشگاه داشتم فکر می‌کردم خاورميانه دارد به شدت تغيیر می‌کند يا در واقع دوران ثبات تمام شده و دير يا زود باقی کشورهای خاورميانه هم شروع به تغييرات بنيادين خواهند کرد و طوفان دگرگونی به همه‌شان می‌رسد. خواب خوش نفت و داستان‌های هزار و يک شب از سر ما ايرانی‌ها گذشت و دير يا زود از سر باقی باقی خاورميانه‌ای‌ها هم می‌گذرد.