قبله نمای بي نام
چند سال پيش در يکي از مغازه های قديمي اصفهان يک اسطرلاب قديمي ديدم که به عنوان عتيقه برای فروش گذاشته بودن. البته اون اسطرلابي که من ديدم کاملأ حرفه ای بود چون انواع الکي اسطرلاب رو هم در بين خرده ريزهای مغازه های اصفهان مي شه پيدا کرد. خلاصه گروون بود و نشد بخرمش. سه چهار سال پيش که بعد از سي سال رفته بوديم مشهد توی يکي از بازارها، قبله نما ديدم. به عنوان يک ابزار علمي وسيله ی خيلي جالبيه. اما شايد تعداد کساني که بدونن همين قبله نمای مشهدی رو کي ساخته خيلي زياد نباشن. قبله نمای مشهدی معروف رو که توی وسائل آدم های حسابي مؤمن هم پيدا مي شه سرتيپ حسينعلي رزم آرا در سال 1332 ساخته که در جلد دهم ميزان الحکمه به اون اشاره شده. اين رزم آرای مخترع، رئيس سازمان جغرافيايي ارتش و برادر سپهبد حاجعلي رزم آرا يعني همون نخست وزيری بود که صبح شانزده اسفند 1329 توسط خليل طهماسبي از گروه فدائيان اسلام نواب صفوی ترور شد. ظاهرأ به دليل همين خويشاوندی ميان رزم آرای مخترع و رزم آرای نخست وزير، اسم رزم آرا از روی قبله نماها حذف شده، چون من نمونه های قبلي همين قبله نماها رو ديده بودم که روی اون ها نوشته شده بود "قبله نمای رزم آرا". نکته ی جالب هم اينه که به نوشته ی دکتر محمد حسن گنجي (پدر جغرافيای نوين ايران)، در صفحه ی 214 کتاب "جغرافيا در ايران" چاپ 1367 مشهد، همين رزم آرای نخست وزير هم هنوز که هنوزه رکورددار تأليفات در زمينه جغرافياى نظامى ايران به حساب مي ياد.
نتيجه ی علمي- اخلاقيش اينه که تا اطلاع ثانوی هر کاری کردين، منجمله ساخت قبله نما، مهم نيست. مهم اينه که چه نسبت فاميلي با افراد دارين، وگرنه اسمتون به همه جا اضافه يا از همه جا حذف مي شه.
نظرات